Jerzy Vetulani, Maria Mazurek Bez ograniczeń. Jak rządzi nami mózg

Tytuł: Bez ograniczeń. Jak rządzi nami mózg

Autor: Jerzy Vetulani, Maria Mazurek

Wydawnictwo: PWN

Mózg fascynował człowieka już od wieków, zarówno pod względem swojej budowy, jak i nieograniczonych możliwości. Szczególne zainteresowanie naukowców skupia się też na konsekwencjach uszkodzenia mózgu, na związanych z tym zmianach w funkcjonowaniu jednostki, możliwościach ewentualnych działań naprawczych. Tym właśnie zajmuje się neurologia, neuropsychologia czy neurobiologia, badając i analizując budowę narządu i zachodzące w nim procesy, choć mimo tego zaangażowania wciąż jeszcze o mózgu wiemy tak naprawdę niewiele. Ten brak informacji sprawił, że obecnie funkcjonuje wiele mitów na temat tego narządu ośrodkowego układu nerwowego, wiele też narosło wokół niego kontrowersji.

Działanie tego genialnego instrumentu, nie tylko u ludzi, ale też u wielu gatunków żyjących na ziemi przybliża nam znakomity neurochirurg Jerzy Vetulani. W rozmowie z Marią Mazurek odpowiada on na szereg pytań, odkrywając przy okazji wiele tajemnic mózgu i wyjaśniając pewne mechanizmy jego działania. Czy Michał Anioł był debilem? Czy Polacy są uzależnieni od seksu? Dlaczego marihuana powinna być legalna i jaka jest recepta na długowieczność? To tylko kilka pytań, na które poznamy odpowiedź, a wszystko to dzięki Marii Mazurek, która wciągnęła neurochirurga w pasjonującą rozmowę. Z tej wymiany myśli, z fascynującego wywiadu, powstała książka opublikowana nakładem wydawnictwa PWN, „Bez ograniczeń. Jak rządzi nam mózg”. Mimo iż porusza ona kwestie z pogranicza biologii, psychologii, medycyny, to dzięki barwnemu stylowi i niezwykle klarownym objaśnieniom, licznym porównaniom, po publikację sięgnąć mogą nie tylko specjaliści zajmujący się mózgiem zawodowo, ale przede wszystkim ci, którzy zainteresowani są człowiekiem, którzy reprezentują holistyczne podejście do jednostki, którzy pasjonują się nauką i jej odkryciami.

Książka składa się z piętnastu części, poprzedzonych krótkim wstępem dotyczącym ścieżki kariery Vetulaniego, a także kwestii samego mózgu, Dowiemy się, kiedy mózg powstał, jak bardzo różni się jego budowa u różnych gatunków na przestrzeni wieków, zidentyfikujemy funkcję neuronów, komórek glejowych oraz móżdżku. Pierwszy rozdział, „Nasz wewnętrzny GPS”, przybliża nam środowisko laureatów Nagrody Nobla, w tym O`Keefa, Edvarda Mosera i May-Britt Moser, którzy zwyciężyli dzięki odkryciu w mózgu komórek odpowiadających za orientację przestrzenną. Dowiemy się również, dlaczego potrafimy poruszać się w nocy po własnym domu, czym jest kognitywna mapa i czemu służy oraz jakie zwierzęta mają swój wewnętrzny GPS. 

W części traktującej „O wyższości kobiet nad mężczyznami” przekonamy się, kto ma większy mózg, odpowiemy na pytanie, dlaczego kobiety są troskliwe oraz co sprawia, że mężczyzna nie potrafi nazwać koloru łososiowego. W kolejnych częściach książki zagłębimy się w kwestię przydatności wiary, istnienia moralności oraz duszy, zweryfikujemy także pogląd, że jesteśmy tym, co jemy. Dowiemy się dlaczego osoby, które nie spożywają mięsa są bardziej agresywne, a także do czego służą bakterie jelitowe. Te osoby, które uwielbiają spać, z pewnością zaciekawi rozdział poświęcony marzeniom sennym, niezwykle zajmujący jest również poruszany przez rozmówców temat bólu, w tym, bólu fantomowego. 

O tym, że „Tak naprawdę w życiu chodzi o seks”, przekonamy się w tej części rozmowy, która poświęcona została tematyce cielesnych zbliżeń (nie tylko u ludzi) oraz ośrodków nagrody seksualnej. Z kolei o hormonie „fight, flight, freeze”, czyli adrenalinie, traktuje rozdział pod tym samym tytułem, z którego dowiemy się, skąd bierze się problem ze stresem, dlaczego człowiek zmęczony częściej się przeziębia i w jaki sposób możemy walczyć z lękami. O tym, czy starość musi malować nam się w czarnych barwach, czy istnieje recepta na długie życie, dlaczego wraz z upływem lat jesteśmy bardziej agresywni dowiemy się z części poświęconej „Złośliwym starcom”, zaś naturalną konsekwencją tego tematu, jest też rozmowa o śmierci i próba odpowiedzi na pytanie „ Czy naprawdę musimy umrzeć”? Dowiemy się też, co stanowi o naszym człowieczeństwie i czym się różni IQ od EQ. Da wielu osób kontrowersyjna zapewne będzie rozmowa o narkotykach, a także mechanizmach uzależnienia, dowiemy się również dlaczego … marihuana jest bezpieczniejsza od fistaszków. 

Zapis tej porywającej rozmowy, czyli książka „Bez ograniczeń” to lektura – pomimo trudnego przecież tematu – którą czyta się jednym tchem. Wielka w tym zasługa rozmówców, profesjonalnego przygotowania Marii Mazurek, ale też osobowości oraz stylu bycia Jerzego Vetulaniego. To nie tylko światły umysł, ale i fascynujący człowiek z jasno określonymi poglądami, erudyta, w którego słowach widać jest fascynację nauką, człowiekiem. To jeden z tych wywiadów, pełnych anegdotek i historii z własnego życia, do których można wracać wielokrotnie, za każdym razem odnajdując w nim coś nowego. Wszystko to sprawia, że nie tylko mimowolnie przyswajamy sobie wiele cennych informacji na temat funkcjonowania mózgu, zaczynamy zwracać uwagę na pewne zachowania i analizować ich przyczyny, ale – mam taką nadzieję – książka może inspirować do dalszego poszukiwania informacji, a kto wie, być może stanie się kierunkowskazem w dalszej drodze przez życie?