Stres a syndrom wypalenia zawodowego

www.pixabay.com

W sytuacji zbyt dużego zaangażowania w pracę i wysokich oczekiwań względem wykonywanych zadań, odpowiedzią na długotrwały stres może być syndrom określany mianem wypalenia zawodowego. To stan wyczerpania duchowego, cielesnego i uczuciowego. Jeśli zatem masz poczucie zawodu wobec samego siebie, jeśli borykasz się z codziennym poczuciem zmęczenia, odczuwasz irracjonalnie wielką niekiedy złość i niechęć, przeczytaj ten tekst – być może cierpisz na wypalenie zawodowe.

Czym jest wypalenie zawodowe

Po raz pierwszy syndrom wypalenia zawodowego opisał w 1974 r. H.I.Freudenberg, definiując je jako stan wyczerpania spowodowany nadmiernymi żądaniami stawianymi przez środowisko i daną osobę. Inną definicję zaprezentowała Ch.Maslach, określając wypalenie jako psychologiczny zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób.

Wszystkie funkcjonujące w literaturze definicje jednoznacznie wskazują na to, iż wypalenie nie pojawia się z dnia na dzień – jest to proces wieloetapowy, którego elementem i jednocześnie niezbędnym warunkiem jest nadmierne zaangażowanie zawodowe. Wypalenie jest charakterystyczne dla osób, które przez długi czas pracują w warunkach emocjonalnie obciążających, co stanowi dla nich źródło silnego, nieustannego napięcia, które prowadzi do negatywnych konsekwencji. 

Można zatem stwierdzić, że zjawisko wypalenia zawodowego występuje wówczas, kiedy częścią pełnionej z zaangażowaniem funkcji zawodowej jest stres. Jest to proces, którego początek stanowi silna motywacja do pracy oraz oddanie wykonywanym zadaniom, zaś w końcowym etapie pojawia się rozczarowanie i utrata złudzeń co do rezultatu wykonywanych działań. 

Osoby narażone na wypalenie zawodowe:

• angażują się w pracę całym sercem,
• mają duże oczekiwania względem własnej osoby,
• ignorują własne granice przemęczenia,
• oddalają od siebie własne potrzeby i interesy,
• dobrowolnie i chętnie przejmują nowe obowiązki i zadania.

Fazy rozwoju syndromu wypalenia zawodowego

Proces wypalenia zawodowego zaczyna się zwykle od poczucia zmęczenia wykonywaną pracą. Stopniowo pojawia się przeświadczenie o braku zrozumienia ze strony przełożonych i współpracowników, utrata możliwości rozwiązywania pojawiających się problemów i niemożność przystosowania się do trudnych sytuacji w pracy. Istotnym sygnałem wypalenia zawodowego jest umniejszanie kompetencji innych, ignorowanie potrzeb współpracowników, podwładnych czy klientów.

Wypalenie zawodowe nie pojawia się jednak u wszystkich osób, które z zaangażowaniem wykonują swoja pracę. Istnieje bowiem szereg uwarunkowań, zarówno osobistych, jaki środowiskowych, decydujących o pojawieniu się syndromu wypalenia. Za szczególnie istotne uznaje się:

• stawianie sobie wysokich wymagań przy niewielkich możliwościach wpływania na sytuację,
• nadmierną racjonalizację,
• defensywną postawę wobec pojawiających się trudności, 
• wyolbrzymianie porażek,
• brak właściwych relacji w pracy,
• brak właściwej dbałości o odpoczynek, sen, 
• niewłaściwe odżywianie się.

Objawami, które powinny nas zaniepokoić i zmusić do natychmiastowego działania, są m.in.:

• na poziomie fizjologicznym – zaburzenia snu, nieustanne zmęczenie i napięcie, bóle głowy, apatia, obniżona odporność organizmu i częste infekcje;
• na poziomie emocjonalnym – poczucie samotności i wyobcowania, brak poczucia sensu działania oraz perspektyw, nieadekwatne reakcje emocjonalne,
• na poziomie psychicznym – obniżona zdolność do koncentracji, samokontroli i zapamiętywania, brak energii do pracy, niechęć do pokonywania problemów. 

Pomocne w przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu może okazać się wyznaczanie realistycznych celów i oczekiwań związanych z wykonywaną pracą oraz innymi ludźmi, a także zdrowy dystans do problemów pojawiających się w trakcie wykonywania zadań zawodowych.

Źródło: 

M.Warecki, W.Warecki: Słowo o mobbingu czyli jak sobie radzić z dręczycielem, Poltext, Warszawa 2005 r.,

G.Bartkowiak: Człowiek w pracy: od stresu do sukcesu w organizacji, PWE, Warszawa 2009 r.,