niedziela, 8 stycznia 2017

Stres a syndrom wypalenia zawodowego

www.pixabay.com
W sytuacji zbyt dużego zaangażowania w pracę i wysokich oczekiwań względem wykonywanych zadań, odpowiedzią na długotrwały stres może być syndrom określany mianem wypalenia zawodowego. To stan wyczerpania duchowego, cielesnego i uczuciowego. Jeśli zatem masz poczucie zawodu wobec samego siebie, jeśli borykasz się z codziennym poczuciem zmęczenia, odczuwasz irracjonalnie wielką niekiedy złość i niechęć, przeczytaj ten tekst – być może cierpisz na wypalenie zawodowe.


Czym jest wypalenie zawodowe

Po raz pierwszy syndrom wypalenia zawodowego opisał w 1974 r. H.I.Freudenberg, definiując je jako stan wyczerpania spowodowany nadmiernymi żądaniami stawianymi przez środowisko i daną osobę. Inną definicję zaprezentowała Ch.Maslach, określając wypalenie jako psychologiczny zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób.

Wszystkie funkcjonujące w literaturze definicje jednoznacznie wskazują na to, iż wypalenie nie pojawia się z dnia na dzień – jest to proces wieloetapowy, którego elementem i jednocześnie niezbędnym warunkiem jest nadmierne zaangażowanie zawodowe. Wypalenie jest charakterystyczne dla osób, które przez długi czas pracują w warunkach emocjonalnie obciążających, co stanowi dla nich źródło silnego, nieustannego napięcia, które prowadzi do negatywnych konsekwencji. 

Można zatem stwierdzić, że zjawisko wypalenia zawodowego występuje wówczas, kiedy częścią pełnionej z zaangażowaniem funkcji zawodowej jest stres. Jest to proces, którego początek stanowi silna motywacja do pracy oraz oddanie wykonywanym zadaniom, zaś w końcowym etapie pojawia się rozczarowanie i utrata złudzeń co do rezultatu wykonywanych działań. 

Osoby narażone na wypalenie zawodowe:
  • angażują się w pracę całym sercem,
  • mają duże oczekiwania względem własnej osoby,
  • ignorują własne granice przemęczenia,
  • oddalają od siebie własne potrzeby i interesy,
  • dobrowolnie i chętnie przejmują nowe obowiązki i zadania.

Fazy rozwoju syndromu wypalenia zawodowego

Proces wypalenia zawodowego zaczyna się zwykle od poczucia zmęczenia wykonywaną pracą. Stopniowo pojawia się przeświadczenie o braku zrozumienia ze strony przełożonych i współpracowników, utrata możliwości rozwiązywania pojawiających się problemów i niemożność przystosowania się do trudnych sytuacji w pracy. Istotnym sygnałem wypalenia zawodowego jest umniejszanie kompetencji innych, ignorowanie potrzeb współpracowników, podwładnych czy klientów.

Wypalenie zawodowe nie pojawia się jednak u wszystkich osób, które z zaangażowaniem wykonują swoja pracę. Istnieje bowiem szereg uwarunkowań, zarówno osobistych, jaki środowiskowych, decydujących o pojawieniu się syndromu wypalenia. Za szczególnie istotne uznaje się:
  • stawianie sobie wysokich wymagań przy niewielkich możliwościach wpływania na sytuację,
  • nadmierną racjonalizację,
  • defensywną postawę wobec pojawiających się trudności, 
  • wyolbrzymianie porażek,
  • brak właściwych relacji w pracy,
  • brak właściwej dbałości o odpoczynek, sen, 
  • niewłaściwe odżywianie się.
Objawami, które powinny nas zaniepokoić i zmusić do natychmiastowego działania, są m.in.:
  • na poziomie fizjologicznym – zaburzenia snu, nieustanne zmęczenie i napięcie, bóle głowy, apatia, obniżona odporność organizmu i częste infekcje;
  • na poziomie emocjonalnym – poczucie samotności i wyobcowania, brak poczucia sensu działania oraz perspektyw, nieadekwatne reakcje emocjonalne,
  • na poziomie psychicznym – obniżona zdolność do koncentracji, samokontroli i zapamiętywania, brak energii do pracy, niechęć do pokonywania problemów. 
Pomocne w przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu może okazać się wyznaczanie realistycznych celów i oczekiwań związanych z wykonywaną pracą oraz innymi ludźmi, a także zdrowy dystans do problemów pojawiających się w trakcie wykonywania zadań zawodowych.




Źródło: 
M.Warecki, W.Warecki: Słowo o mobbingu czyli jak sobie radzić z dręczycielem, Poltext, Warszawa 2005 r.,
G.Bartkowiak: Człowiek w pracy: od stresu do sukcesu w organizacji, PWE, Warszawa 2009 r.,

2 komentarze:

  1. To jest właśnie najsmutniejsze, że wypalenie zawodowe dotyka osoby, które są najbardziej zaangażowane. To jest długi proces i łatwo to przeoczyć, zignorować lub przypisać objawy czemuś innemu. Najlepszym antidotum jest posiadanie odskoczni od pracy, czegoś, co nadaje prawdziwy sens życiu. Praca jest bardzo ważna, ale ważne jest też, żeby mieć zajęcia i ludzi, którzy pozwolą nam oderwać się od pracy i spojrzeć na nią z dystansem.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dokładnie - cenna uwaga. Będę jeszcze pisała o tym, jak zapobiegać wypaleniu. Najważniejsza jest jednak równowaga, o której piszesz - świadomość, że po pracy jest coś jeszcze - rodzina, przyjaciele, pasja.

      Usuń