Co z tym stresem?

www.pixabay.com

Pojęcie stres stało się w ostatnich latach niezmiernie popularne, lecz mimo tego wciąż niejednoznaczne. Używamy go zarówno w odniesieniu do sytuacji niezwykle traumatycznych, takich jak śmierć kogoś bliskiego, choroba czy zwolnienie z pracy, jak i w przypadku codziennych sytuacji, posługując się określeniami w rodzaju „jestem zestresowany” czy też „to była dla mnie stresująca rozmowa”. Słowa stres ma tu negatywny wydźwięk, oznacza coś, czego chcielibyśmy uniknąć. Problem ten powstaje bowiem wówczas, gdy człowiek postrzega jakąś sytuację, zjawisko bądź obiekt jako zagrażające jego życiu, zdrowiu czy integracji psychicznej. I choć stres może być niekiedy potrzebny, a nawet pożądany, może służyć jako czynnik wzrostu i rozwoju, to jednak potrafi poczynić poważne szkody w naszym organizmie i życiu.

Stres jako reakcja

Słowo „stres” dawno przestał być terminem używanym wyłącznie przez profesjonalistów. Samo pojęcie zaś znalazło się w psychologii za pośrednictwem nauk biologicznych – wywodzi się bowiem z prac fizjologa Waltera Cannona i endokrynologa Hansa Selye`go. Cannon użył tego pojęcia do opisania reakcji „walki lub ucieczki”, uruchamianej w celu przywrócenia naruszonej równowagi organizmu w wyniku działania zaburzających bodźców. Według badacza stres ma właściwości przystosowawcze, traktowany jest jako reakcja na zagrożenie, której funkcja jest stworzenie warunków przetrwania organizmu. 

Ideę reakcji stresowej, zapoczątkowanej przez Cannona rozwinął Selye. twierdził on, że stres jest to każda niespecyficzna reakcja, która pojawia się w wyniku odpowiedzi na działanie bodźców szkodliwych (stresorów). Opracowany wzorzec reakcji na stres, nazywany „ogólnym zespołem adaptacyjnym”, jest swego rodzaju pierwszą linią obrony organizmu przed potencjalnie szkodliwymi czynnikami. Do jego powstania dochodzi, kiedy organizm styka się z jakimkolwiek stresorem (czyli czynnikiem wywołującym stres). Ogólny zespół adaptacyjny przebiega w trzech etapach:

• w pierwszym stadium – reakcji alarmowej, uruchamiane są zasoby organizmu do poradzenia sobie z zagrożeniem;
• drugie stadium – odporności, ma na celu przystosowanie się do działania stresora. Organizm koncentruje się na zwalczaniu zagrożenia, jednak proces ten odbywa się kosztem pozostałych funkcji fizjologicznych i psychologicznych;
• trzecie stadium – wyczerpania, następuje w sytuacji, gdy zagrożenie nie ustępuje lub się powtarza. Zasoby obronne organizmu są na wyczerpaniu i stajemy się podatni na zaburzenia i choroby. Dochodzi do rozregulowania funkcji fizjologicznych i spadku zdolności obronnych organizmu. 

Negatywne skutki stresu

Kiedy działanie stresora jest długotrwałe i ma tak duży wpływ, że przekracza możliwości człowieka lub też nie posiadamy wiedzy, jak sobie ze stresem poradzić, w konsekwencji jesteśmy w stanie ciągłego napięcia. Skutki zdrowotne doświadczanych zdarzeń stresowych związane są z ich siłą, częstotliwością i czasem trwania – do objawów działania najsłabszych stresorów, związanych z codziennym dniem, zalicza się bóle gardła, głowy czy kręgosłup. Najsilniejsze stresory to wydarzenia o charakterze traumatycznym, takie jak wojny, klęski, ataki terrorystyczne, a także doświadczenia indywidualne jak gwałt czy przemoc domowa. Doświadczanie tych wydarzeń może doprowadzić do rozwoju zaburzeń po stresie urazowym.

Szczególne szkodliwy wpływ na nasze zdrowie mają stresory występujące w środowisku pracy. Pojawiający się stres obniża poczucie własnej wartości, zdolność do radzenia sobie z nowymi lub trudnymi zadaniami w pracy, jest zatem niekorzystny zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Efektem może być obniżenie skuteczności i zaangażowania pracowników, zwiększenie ich absencji w pracy, a w rezultacie pogorszenie poziomu zdrowia. Stres w pracy może być także czynnikiem prowadzącym do zaburzeń w stanie zdrowia psychicznego pracowników. wzrasta również zagrożenie chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, a także niedokrwienną chorobą serca.

Długotrwały stres w pracy prowadzi do niebezpiecznego zjawiska, którym jest wypalenie zawodowe.